გრძლად საკითხავი

საქართველოს კონსტიტუციაში 2018 წელს შეტანილი ცვლილებების მიხედვით, ინტერნეტზე თავისუფლად წვდომა და გამოყენება აღიარებულია საქართველოს მოქალაქეების ფუნდამენტურ უფლებად. სახელმწიფოს აქვს პოზიტიური ვალდებულება, უზრუნველყოს საქართველოს მოქალაქეები ინტერნეტზე ხელმისაწვდომობით. 2020 წლის ივლისის მდგომარეობით, ინტერნეტზე წვდომა საქართველოს მოსახლეობის 83,8%-ს ჰქონდა. თუმცა, უთანასწორო რეგიონული განაწილებით. მიუხედავად იმისა, რომ ინტერნეტ-ინფრასტრუქტურა საქართველოს ტერიტორიის დიდ ნაწილში მუშაობს, საზოგადოების ნაწილისთვის მისი მოხმარება სხვადასხვა მიზეზის გამო რთულდება.  «ციფრული ცოდნის გამავრცელებელი ქალების» დამფუძნებელი, ლილი ფულარიანი და IDFI-ის ინტერნეტისა და ინოვაციების მიმართულებების ხელმძღვანელი, თეონა ტურაშვილი გვესაუბრნენ იმ პრობლემებზე, რაც დღეს საქართველოში ინტერნეტის გავრცელების კუთხით დგას.

საქართველოში ტექნოლოგიური, კომპიუტერული განათლების დაუფლების რამდენიმე გზა არსებობს. სასწავლო ცენტრებთან ერთად, რომლებიც ბოლო წლებში საგრძნობლად მომრავლდა, შესაბამის ფაკულტეტს რამდენიმე უნივერსიტეტიც გვთავაზობს. ამ პროფესიის დაუფლების მსურველთა რიცხვი ყოველწლიურად იზრდება. 

ბოლო დღეების განმავლობაში ქართული მედია და სოციალური ქსელები მოიცვა ხელოვნური ინტელექტით შექმნილმა გამოსახულებებმა. ისინი Midjourney AI-ით იყო შექმნილი. Midjourney AI-art არის ახალი ხელოვნური ინტელექტი, რომელიც დაგეხმარებათ, ფანტაზია რეალობად აქციოთ. ის ნახატებს ტექსტის საშუალებით ქმნის. თქვენ აძლევთ მას საკვანძო სიტყვებს, ის აგროვებს ინფორმაციას და ქმნის სურათს. ეს არის ახალი შესაძლებლობა ხელოვნების სამყაროსთვის.

ბოლო დროს ტექნოლოგიურ სივრცეში არსებული კრიზისული გარემოდან გამომდინარე, აქცენტი, ძირითადად, თანამშრომლების გათავისუფლებაზე, რეორგანიზაციასა და ნეგატიურ ინფორმაციაზე კეთდება. თუმცა, ამ ბნელ პერიოდშიც კი შიგადაშიგ ნათელი და პოზიტიური მომენტებიც გამოერევა ხოლმე. სწორედ ასეთია 23 წლის სანდრო ჯიქურიძის ამბავი, რომელიც 16 იანვარს Microsoft-ის გუნდს შეუერთდა.

მუსიკა ჩვენი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია. ჩვენთან ერთად იზრდება და ვითარდება. იცვლება მიდგომები, ინსტრუმენტები, ხასიათი, თუმცა მუსიკის სიყვარული რჩება. მუსიკალური ინდუსტრიის განვითარებაში ტექნოლოგიების სფეროს უდიდესი როლი აქვს. ჩნდება ახალი მოწყობილობები, რომლებიც ცვლის ჩვენს აღქმას და მუსიკისადმი დამოკიდებულებას.

ციფრული სამყაროს ერთ-ერთ მთავარ დანაშაულებრივ გამოწვევას პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების გავრცელება და/ან ამით შანტაჟი წარმოადგენს. ეს დანაშაული საფრთხეს უქმნის ადამიანს და აყენებს ისეთ მდგომარეობაში, როდესაც შანტაჟთან და მანიპულაციასთან გამკლავება უწევს. მსხვერპლთა დიდი ნაწილი ქალი ან არასრულწლოვანი გოგოა.

სტარტაპი არის ერთ პროდუქტზე ორიენტირებული დამწყები კომპანია ან საწარმო, რომლის მიზანია, შექმნას უნიკალური პროდუქტი ან მომსახურება. ის მიზნად ისახავს ინოვაციების შემოტანას. სტარტაპები დაფუძნებულია ერთი ან მეტი ადამიანის მიერ, როგორც წესი, ინდივიდუალური ფინანსებით და ინვესტიციების მოლოდინით. 

ტექნოლოგია გარდაქმნის სხვადასხვა ინდუსტრიას. სწორედ ტექნოლოგიებმა მოიტანეს ძირეული ცვლილებები კინოში. შეიცვალა ფილმის გადაღება, პოსტ-პროდიუსინგი, მონტაჟი, დისტრიბუცია და მარკეტინგი. ტექნოლოგია უზრუნველყოფს ინდუსტრიისთვის ძალიან საჭირო უპირატესობას.  მისმა გამოყენებამ გააუმჯობესა კინოს გადაღების ხარისხობრივი ასპექტები, რადგან მოწინავე ტექნოლოგიები უზრუნველყოფს მიმზიდველ და მკაფიო ვიზუალს, გაუმჯობესებულ ხმის ეფექტებს, უფრო მარტივ მონტაჟის ხელსაწყოებს და ფილმების ციფრულ  განაწილებას, რაც მაყურებელს ფილმისგან გამდიდრებულ გამოცდილებას სთავაზობს.

2022 წლის ისტორია შეიძლება ხელოვნური ინტელექტის განვითარებას მიეძღვნას. გამოჩნდა გამოსახულების გენერირების მოდელები, მათ შორის DALL-E, MidJourney, ღია კოდის Stable Diffusion, შემდეგ კი ChatGPT — ტექსტური თაობის პირველი მოდელი, რომელიც ფართოდ გავრცელდა. დაიწყო ტექნოლოგიის ახალი ეპოქა.

მიუხედავად იმისა, ახლა ირჩევთ პროფესიას თუ იცვლით, IT-ში წასვლისთვის ყველას თავისი მიზეზი აქვს. დღეს IT სპეციალისტებზე დიდი მოთხოვნაა და დასაქმების უამრავი შესაძლებლობა არსებობს.

მას შემდეგ, რაც ტელეფონებმა ჩვენს ჯიბეებში გადმოინაცვლეს, მსოფლიოს გარშემო მილიონობით მომხმარებელმა ისინი კომუნიკაციისთვის ყველაზე სწრაფ და მოსახერხებელ გზად მიიჩნია. სწორედ ამიტომ, მობილური ჩატები მსოფლიოს ყველა წერტილში პოპულარული გახდა. ტექნოლოგიის განვითარებასთან ერთად, ტელეფონებს ბლუთუზ ფუნქცია დაემატა. მომხმარებლებმა მიაკვლიეს კომუნიკაციის ახალ გზას ბლუთუზ მესენჯერების საშუალებებით. 

მონაცემთა სინქრონიზაცია არის ორ ან მეტ მოწყობილობას შორის მონაცემების უწყვეტი სინქრონიზაციის და მათ შორის ცვლილებების ავტომატურად განახლების პროცესი სისტემაში თანმიმდევრობის შესანარჩუნებლად. მიუხედავად იმისა, რომ ღრუბლის (Cloud) მიერ მოწოდებული მონაცემების დიდი რაოდენობა გარკვეულ გამოწვევებს ქმნის, ის ასევე იძლევა სრულყოფილ გამოსავალს დიდი მონაცემებისთვის. მონაცემთა გადანაწილების პრობლემის გადაჭრის დღევანდელი გზები გვთავაზობენ სწრაფ და მარტივ ინსტრუმენტებს ერთფეროვანი ამოცანების გვერდის ავლით, რის შედეგადაც მონაცემები საჭიროებისამებრ გადანაწილებულია მთელს სისტემაში.

MIT-ის მეცნიერებმა ჩაატარეს კვლევა, რათა გაეგოთ, ტვინის რომელი ნაწილია ჩართული კომპიუტერული პროგრამირებისას.  მკვლევრებმა აღმოაჩინეს, რომ ტვინის რამდენიმე მოთხოვნა და ენობრივი სისტემა, რომლებიც აბსოლუტურად განსხვავებულ კოგნიტიურ დავალებებს უმკლავდებიან, შეიცავენ სპეციფიკური კოდის თვისებებს და მათ უნიკალურად უთავსებენ მანქანურ სწავლებას, რომელიც კოდის სახითაა წარმოდგენილი.

პიქსელ-არტი  ციფრული ხელოვნების ფორმაა, სადაც გამოსახულება ხილული პიქსელებისგან არის შექმნილი.  პიქსელის უცხოპლანეტელები უკვე იპყრობენ ევროპის ქალაქებს, ამ ხელოვნების მოყვარულები კი მშვიდად კითხულობენ პიქსელის ჟურნალს და ათასობით დოლარს გამოიმუშავებენ პიქსელიანი NFT-ებით. 

თორი (Tor) ბრაუზერია, რომელიც შექმნილია ინტერნეტში ანონიმური გადაადგილებისთვის. ის გაზღვევთ თქვენი ინტერნეტ გადაადგილების კვალის შენახვისა და შემოწმებისგან. თორი ხშირად ასოცირებულია darknet-თან და კრიმინალურ აქტივობებთან. სამართალდამცავი ორგანოს წარმომადგენლები, რეპორტიორები, აქტივისტები და უბრალო ადამიანები, რომლებიც თავიანთი პირადი სივრცის უსაფრთხოებაზე ფიქრობენ, ხშირად იყენებენ ამ ბრაუზერს. ამას გონივრული მიზეზები აქვს.

დასასვენებლად წასვლა ოჯახთან და მეგობრებთან ერთად, ან სულაც, მარტო განტვირთვა, კომფორტულ ნომერში მოკალათება — ალბათ, მსგავსი გამოცდილება ძალიან ბევრი ადამიანისთვის სასურველი რეკრეაციის ფორმას წარმოადგენს. მიუხედავად ამისა, არის საშიშროება რომ სწორედ იმ მომენტში, როდესაც ყველაზე მეტად მოვდუნდებით, ვიღაც გვითვალთვალებს. თუ ერთხელ მაინც გქონიათ შეგრძნება, რომ თვალთვალის ობიექტი ხართ, მსგავსი განცდა ყურადღების გარეშე არ დატოვოთ. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც სასტუმროს ნომერში მოიკალათებთ. გამოკითხვის თანახმად, მომხმარებელთა 58%, რომლებიც Airbnb-ის სტუმრობენ, ღელავენ მათ ნომერში არსებულ დამალულ კამერებზე, ხოლო 11%-სთვის ღელვის მიზეზი რეალური აღმოჩნდა, რადგან თავის ნომერში მართლაც აღმოაჩინეს სათვალთვალო კამერები.

2022 წელს საქართველოში ტექნოლოგიების სფეროში მოვლენები საინტერესოდ განვითარდა — გაჩნდა უამრავი სტარტაპი, რომლებმაც მიაღწიეს გარკვეულ წარმატებებს. ქვეყანა კიდევ უფრო მეტად გამოჩნდა საერთაშორისო ტექნოლოგიურ რუკაზე და დინამიკურ რეჟიმში აგრძელებს განვითარებას.

«ომი არის ძალადობრივი ქმედება, რათა ვაიძულოთ მტერი, შეასრულოს ჩვენი ნება» — ეს განმარტება პრუსიელმა გენერალმა და სამხედრო თეორეტიკოსმა, კარლ ფონ კლაუზევიცმა შემოგვთავაზა.  ომის საშინელება საზოგადოებას მსოფლიოს განვითარების სხვადასხვა ეტაპზე შეეხო. 21-ე საუკუნეში ძლიერი არის ქვეყანა ან ქვეყნების გაერთიანება, რომელსაც აქვს მეტი და უკეთესი ტექნოლოგიური საშუალება. 

VPN (Virtual Private Network), იგივე ვირტუალური პირადი ქსელი ქმნის უსაფრთხო სივრცეს თქვენსა და ინტერნეტს შორის. ის გთავაზობთ უსაფრთხოებისა და ანონიმურობის დამატებით შრეებს, რომლებიც საშუალებას გაძლევთ, დამალოთ თქვენი ქმედებები და ადგილმდებარეობა ინტერნეტით სარგებლობისას, რათა თავიდან აირიდოთ თვალთვალის ალბათობა; თავისუფლად, შეზღუდვების გარეშე, უსაფრთხოდ, ანონიმურად და სიჩქარის შემცირების გარეშე მოძებნოთ თქვენთვის სასურველი ინფორმაცია ინტერნეტში. VPN-ის გამოყენებას არ სჭირდება მაღალი ტექნოლოგიური ცოდნა. არსებობს უამრავი VPN დამწყებთათვის, რომლებიც ნებისმიერ მოწყობილობას ერგება. 

ChatGPT არის ინსტრუმენტი, რომელიც ადამიანებს კომპიუტერთან კომუნიკაციაში ეხმარება. ბუნებრივი ენის დამუშავების (NLP) ტექნოლოგიის გამოყენებით, იგი ნებისმიერ დიალოგს უფრო ბუნებრივსა და ადამიანისთვის გასაგებს ხდის. ChatGPT ხელოვნური ინტელექტის საუკეთესო ჩატბოტია, რაც კი ფართო საზოგადოებისთვის აქამდე ყოფილა ხელმისაწვდომი. იგი OpenAI-მ, სან-ფრანცისკოში დაფუძნებულმა კომპანიამ ააშენა, რომელიც ასევე ისეთ ინსტრუმენტებზეა პასუხისმგებელი, როგორებიცაა GPT-3 და DALL-E 2.

მოგზაურობა ზედმეტი არასდროსაა, პირიქით, ნებისმიერი ადამიანისთვის სამუშაო სივრცის მიტოვება და ახალი ადგილების აღმოჩენა განტვირთვის საუკეთესო საშუალებაა. მიუხედავად დიდი სიყვარულისა, ბევრს შეიძლება ეზარებოდეს ის წინასწარი ქაოსი, რაც მოგზაურობის დაგეგმვას ახლავს თან. გადავწყვიტეთ, ორი ქართული სტარტაპი გაგაცნოთ, რომლებიც თქვენს ამ შინაგან შფოთვებს ბოლოს მოუღებენ და მოგზაურობის დაგეგმვას გაგიმარტივებენ.

სპეციალური ანტი-პორნო პროგრამები იმდენად პოპულარული გახდა, რომ მრავალმილიონიან ბიზნესად იქცა. ისინი აკონტროლებენ თითქმის მთელ ინტერნეტ-ტრაფიკს, «იჭერენ» «ამორალურ ქმედებებს» და ამის შესახებ «ანგარიშვალდებულ პარტნიორს» ატყობინებენ. «სირცხვილის პროგრამული უზრუნველყოფა» გახდა კონტროლის ინსტრუმენტი არა მხოლოდ მშობლებისთვის, არამედ რელიგიურ ჯგუფებისთვისაც. 

ხელოვნური ინტელექტით ფოტოების გენერირება უკვე ძალიან ბევრი ადამიანისთვისაა ხელმისაწვდომი. ინვესტორების მხარდაჭერიდან გამომდინარე, ხელოვნური ინტელექტის გენერატორები ფულის გამომუშავების გზადაც იქცა. მათი გაყიდვის შესაძლებლობასთან ერთად სიტუაცია გართულდა.

საქართველოში უფრო და უფრო მეტი ადამიანი სწავლობს პროგრამირებას და ხდება დეველოპერი. ამას მრავალი მიზეზი აქვს — პერსპექტივა, ანაზღაურება, აზარტი. თუმცა, ამ პროფესიასაც აქვს უარყოფითი ასპექტები.  dev.ge-მ ქართველ პროფესიონალებს ჰკითხა, რა დადებითი და უარყოფითი მხარეები აქვს დეველოპერობას და როგორია მათი გამოცდილება.

დღეს კომპიუტერული და ვიდეო თამაშების სამყარო ძალიან მრავალფეროვანია. არსებობს უამრავი თამაში საინტერესო ისტორიებითა და პერსონაჟებით, რომლებსაც ბევრი მოთამაშე ჰყავს. კომპიუტერული თამაშების ინსპირაციით იქმნება ფილმები და სერიალები. საინტერესოა, საიდან იწყება გამორჩეული თავგადასავლებით სავსე სამყაროს ისტორია და როგორ განვითარდა ის.

ცოტა ხნის წინ საქართველოს ინოვაციების და ტექნოლოგიების სააგენტომ 150-ათასლარიანი თანადაფინანსების გრანტების პროგრამის გამარჯვებული 20 სტარტაპი გამოავლინა. მათ შორის ერთ-ერთი Forma healthy-ია, რომელიც ჯანსაღად ცხოვრების გამარტივებაზეა ორიენტირებული და მომხმარებელს ფიზიკური აქტივობის და სუფთა კვების თავგადასავლად ქცევას პირდება.  

ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში სოციალურ ქსელებში აქტიურად ტრიალებდა შემდეგი სახის შეტყობინება: «ვიდეოში შენ ხარ?» რომელსაც თან ბმული ახლდა. მსგავსი შეტყობინებები დროდადრო ვირუსულად ედება ინტერნეტს და არაერთ ადამიანს უქმნის სოციალური ქსელის პროფილის, პირადი ინფორმაციის, ანგარიშების და ა.შ დაკარგვის საფრთხეს. რა არის სპამ შეტყობინებები? როგორ შეიძლება ამოვიცნოთ ისინი და როგორ დავიცვათ თავი მათგან?