სტარტაპი არის ერთ პროდუქტზე ორიენტირებული დამწყები კომპანია ან საწარმო, რომლის მიზანია, შექმნას უნიკალური პროდუქტი ან მომსახურება. ის მიზნად ისახავს ინოვაციების შემოტანას. სტარტაპები დაფუძნებულია ერთი ან მეტი ადამიანის მიერ, როგორც წესი, ინდივიდუალური ფინანსებით და ინვესტიციების მოლოდინით.
სტარტაპი არის ერთ პროდუქტზე ორიენტირებული დამწყები კომპანია ან საწარმო, რომლის მიზანია, შექმნას უნიკალური პროდუქტი ან მომსახურება. ის მიზნად ისახავს ინოვაციების შემოტანას. სტარტაპები დაფუძნებულია ერთი ან მეტი ადამიანის მიერ, როგორც წესი, ინდივიდუალური ფინანსებით და ინვესტიციების მოლოდინით.
ახალი სტარტაპების შესაძლებლობები, ერთი შეხედვით, უსაზღვროა — ვირტუალური რეალობიდან დაწყებული, ხელოვნურ ინტელექტით დამთავრებული. მიუხედავად იმისა, რომ მსოფლიოს მასშტაბით სტარტაპების 90% წარუმატებელია, წარმატებული სტარტაპის შექმნისკენ ბევრი ადამიანი ისწრაფვის.
შეიძლება ჩვენი მკითხველიც მათ შორის იყოს, ამიტომ გადავწყვიტეთ, გაგიზიაროთ წარმატებული ქართული სტარტაპების წარმომადგენლების რჩევები თუ რეკომენდაციები, რაც სფეროში უკეთ გარკვევაში დაგეხმარებათ.
Pulsar AI, პირველი ქართული ტექნოლოგიური სტარტაპი, რომელიც წარმატებულად გავიდა საერთაშორისო ბაზარზე და რამდენიმე ათეულ მილიონ დოლარად გაიყიდა, 2016 წელს დაფუძნდა. ერთ-ერთი დამფუძნებელი, სოფო ჭყოიძე dev.ge-სთან ამბობს, რომ სურდათ შეექმნათ ისეთი რამ, რაც არც ადგილობრივ და საერთაშორისო ბაზარზე არ არსებობდა და მათი წარმატება გუნდმა და ამ ინტერესმა განაპირობა.
«სტარტაპის ფუნქციონირებას რამდენიმე ფაქტორი განაპირობებს. მათ შორის, პროდუქტზე ხედვა, გუნდი და ბაზარი, სადაც უნდა ოპერირებდეს სტარტაპი. მოკვლევის ეტაპი ყველაზე მნიშვნელოვანია, ასევე, შეკრული ე.წ. ფიჩ დექი (მისია ან ხედვა; პრობლემა, რომელსაც გადაწყვეტთ; ბაზრის ზომა ან შესაძლებლობები; რა ხდის თქვენს პროდუქტს უნიკალურს; სავარაუდო შემოსავალი; დამტკიცება, რომ თქვენს გუნდს შეუძლია ამ ყველაფრის შესრულება), რომ შეხედო ამ ბიზნესს და ვალიდაცია გაუკეთო, რამდენად წარმატებული შეიძლება გახდეს».
Theneo-ს ოპერაციების დირექტორი, მარიამ ლეკვეიშვილი დამწყებ სტარტაპერებს ურჩევს, აირჩიონ ისეთი იდეა, რომელიც ძალიან აინტერესებთ და სურთ ამ იდეით კონკრეტული პრობლემის გადაჭრა.
«სტარტაპი ძალიან სწრაფი, დინამიკური და სტრესულია. თუ ამ იდეით შეპყრობილი არ ხარ, ხანგრძლივად ამ ყველაფერთან გამკლავება ძალიან გართულდება. ასევე, ვურჩევდი, რომ ყურადღება გაამახვილონ გუნდის ჩამოყალიბებაზე — შესაძლოა, უმჯობესი აღმოჩნდეს ისეთ ხალხთან მუშაობა, ვისთანაც უკვე გიმუშავიათ, რადგან გუნდის დინამიკა სტარტაპის წარმატების მნიშვნელოვანი ასპექტია».
Payze-ის თანადამფუძნებელი, გიორგი წურწუმია ამბობს, რომ ტექნოლოგიების სფეროში სტარტაპის იდეაზე მუშაობისას, მნიშვნელოვანია, პროდუქტი მალე გაიტანოთ ბაზარზე, მინიმუმ — სატესტო ვერსია.
Calen AI-ის დამფუძნებლის, ირაკლი ბესელიძის თქმით, უნდა გვახსოვდეს ისიც, რომ იდეა მაშინვე არ იმუშავებს.
«უნდა იყოთ მზად იმისთვის, რომ იდეა შეიძლება წარუმატებელი აღმოჩნდეს. მაგრამ თუ ამ პროცესში გამოიჩენთ ძალას და იმუშავებთ, ხანგრძლივი წარუმატებლობის შემთხვევაშიც იპოვით ახალ შესაძლებლობებსა და გზებს, რათა იდეა გადააქციოთ ბიზნესად».
სტარტაპის კეთების ორი მიდგომა არსებობს. პირველები არიან სერიული სტარტაპერები, ადამიანები, რომლებიც ქმნიან და ავითარებენ სტარტაპს მხოლოდ მისი გაყიდვის მიზნით. Wally-ის დამფუძნებელი, გვანცა კიკალიშვილი მეორე ტიპის სტარტაპერია — მისთვის მთავარი ამ საქმიანობისგან სიამოვნების მიღებაა.
გვანცა ამბობს, რომ სტარტაპის შექმნისას მნიშვნელოვანია, იცოდეთ რა მიზნისთვის აკეთებთ ამას. არსებობს უამრავი წიგნი და Ted Talk, რომლებიც დაგეხმარებათ მიხვდეთ, სწორია თუ არა თქვენი იდეა.
«თუ ადამიანებს არ სჯერათ მათი სტარტაპის წარმატების, არაფერი გამოუვათ. თუ გჯერა, რომ გამოვა, მაშინ გამოვა. თუ ეს მხოლოდ ცდაა, მაშინ ან გამოვა, ან არა. არსებობს გამოთქმა, რომ სტარტაპების უმეტესობა „ფეილდება“ არა იმიტომ, რომ ფული უთავდებათ ან პროდუქტი ბაზარს არ პასუხობს, არამედ იმიტომ, რომ მათი დამფუძნებლები დაიღალნენ და დაკარგეს ენთუზიაზმი».
შეიყვარეთ თქვენი იდეა და მოემზადეთ ძალიან გრძელი და შრომატევადი მოგზაურობისთვის. გვანცა კიკალიშვილის თქმით, სტარტაპის იდეიდან წარმატებამდე გზა ათწლიანი მოგზაურობაა და წარმატება არასდროს, არსად მიიღწევა ერთ ღამეში.
«ამის ძალიან კარგი მაგალითია „ბოლტი“, რომელმაც წარმატებას თავისი განვითარების მეცხრე წელს მიაღწია».
ირაკლი ბესელიძე ამბობს, რომ კომუნიკაციის, განსაკუთრებით კი საჯარო კომუნიკაციის რაც უფრო მეტი გამოცდილება გაქვთ, წარმატების შანსი მით მეტია, იქნება ეს ინვესტიციების, კვალიფიციური თანამშრომლების თუ მომხმარებლის სახით. ის გირჩევთ, დაესწროთ სხვადასხვა ღონისძიებას, ასევე, შეხვედრებს, კონფერენციებს, სადაც ახალი კონტაქტების გაჩენის კარგი შესაძლებლობაა. დასწრება.
არსებობს ცნობილი კონფერენციები, სადაც 10 000-მდე ადამიანი მონაწილეობს და უფრო სეგმენტირებული კონფერენციები, სადაც კონკრეტულ ბაზარზე მომუშავე კომპანიები მონაწილეობენ.
«გააჩნია, რა მიზნისთვის მიდიხარ — თუ მიზანია, გაიცნო მონაწილეები, რომლებთანაც შეგეძლება თანამშრომლობა, ჩემი რჩევა იქნება, აქცენტი უნდა გააკეთო არა დიდ, მასშტაბურ ღონისძიებებზე, არამედ ინფორმაცია მოიძიო კონკრეტულ ბაზარზე. თუ პროდუქტის განვითარება გსურთ და ამ თემაზე გაინტერესებს აზრი, ამ შემთხვევაში დიდი სამიტები უფრო მეტად ღირებული იქნება, რადგან იქ ინდუსტრიის ლიდერი კომპანიები გამოდიან».
სოფო ამბობს, რომ კონფერენციების მოძიების ერთ-ერთი ხერხია, სოციალურ ქსელებში დააკვირდეთ იმ სპიკერებს, რომლებიც მოგწონთ, რადგან ხშირად ისინი აზიარებენ ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ სად მიიღებენ მონაწილეობას.
მარიამ ლეკვეიშვილის თქმით, საკმაოდ მომგებიანია მონაწილეობა ინკუბატორებსა და აქსელერატორებში, რადგან ეს სტარტაპებს «ნეთვორქინგში» უწყობენ ხელს და Ხშირად ინვესტორები თავად უკავშირდებიან ინკუბატორის მონაწილე სტარტაპებს. ის დამწყებ სტარტაპერებს ურჩევს, მონაწილეობა მიიღონ YCombinator-ში, 500 Startups და მსგავს პროგრამებში. ხოლო თუ სტარტაპი არცერთი ინკუბატორის ან აქსელერატორის მონაწილე არ არის, მისი აზრით, დამაარსებლებმა, სასურველია, სხვა სტარტაპებთან დაამყარონ კავშირები, რადგან «სხვა ადამიანის მიერ გაგზავნილი გაცნობითი იმეილები ხშირად საკმაოდ ეფექტურია, რადგან შესაძლოა ინვესტორმა უცხო და დამწყები სტარტაპისგან გამოგზავნილი იმეილი არც კი გახსნას».
თენეოს კონკურსებში არაერთხელ მიუღია მონაწილეობა. მარიამი ამბობს, რომ ამის მთავარი მიზანი მათი პროდუქტის ცნობადობის გაზრდაა.
«მაგალითისთვის, TechCrunch Disrupt ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანი ღონისძიება იყო, მთავარი მოტივაცია ის გახლდათ, რომ პროდუქტი რაც შეიძლება მეტი ადამიანისთვის გაგვეცნო, რადგან თითქმის ყველა, ვინც მონაწილეობდა, შესაძლოა, ჩვენი პოტენციური მომხმარებელი გამხდარიყო. TechCrunch-ზე მონაწილეობა ჩემთვის წარმატებულ გამოცდილებასთან ასოცირდება, რადგან ჩვენ შესახებ პუბლიკაცია გამოაქვეყნეს, რამაც ისევე გამახარა, როგორც WebSummit-ზე გამარჯვებამ, მეტად თუ არა».
გვანცა კიკალიშვილი სტარტაპის 0 ლარით დაწყებას მის შეცდომას უწოდებს და გირჩევთ, იგივე არ გაიმეოროთ.
«დაახლოებით ერთი წლის განმავლობაში სხვა სამსახურში ვმუშაობდი და გამომუშავებულ თანხას სტარტაპში ჩართულ ხალხს ვუხდიდი. იყო ძალიან დიდი ქაოსი. ფინანსურად მოემზადეთ იმისთვის, რომ თუ საკუთარ თავს არ გადაუხდით ხელფასს, მცირე გუნდი მაინც დაგჭირდებათ, რომლებიც თქვენს იდეაზე იმუშავებენ. რა თქმა უნდა, ყველა მოგიყვებათ, რომ ვიღაცებმა გარაჟში გააკეთეს ყველაფერი, მაგრამ დამიჯერეთ, იმ გარაჟში გაკეთებულ იდეასაც სჭირდება შუქი, კომპიუტერი, გადასახადების გადახდა, პიცის გამოძახება და ა.შ.»
სოფო ჭყოიძის თქმით, როცა Pulsar AI იწყებდა, ინვესტორის მოძიება უფრო რთული იყო, თუმცა ახლა მეტი ვენჩურული კაპიტალი და ენჯელ ინვესტორი არსებობს. სოფო ამბობს იმასაც, რომ ინვესტორები მხოლოდ ფინანსურად არ გეხმარებიან.
«ინვესტორები, გარდა ფინანსური რესურსებისა, გაძლევენ რჩევებს, გიზიარებენ იმ ექსპერტიზას, რომელიც კომპანიის განვითარების პერიოდში საკმაოდ მნიშვნელოვანია».
გიორგი წურწუმიას თქმით, მნიშვნელოვანია, იცოდე რა გსურს — ინვესტორებთან ურთიერთობა თუ ყველაფერი დამოუკიდებლად გააკეთო და წარმატება გუნდთან ერთად გაიყო წარმატება.
«თუ ვენჩურული ინვესტორი გინდა, წინასწარ უნდა მოამზადო პროდუქტი, რაღაც შედეგები ანახო და შემდეგ მოხვდები აქსელერატორში. ინვესტორებზე გასვლის ყველაზე აპრობირებული გზა ეს არის».
რესპონდენტები დამწყები სტარტაპებისთვის მნიშვნელოვნად მიიჩნევენ ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების სააგენტოს (GITA) გრანტებსაც.
შეცდომების დაშვებაც და წარუმატებლობებიც ცხოვრების, საქმის განუყოფელი ნაწილია. რაც უფრო მალე გავიაზრებთ ამას, მით უფრო მალე გავიზრდებით.
«სწავლა, სქილების ათვისება ხდება შეცდომების დაშვებით. ამ პროცესში ხდება ახალი უნარების შეძენა. უნდა დაიწყო სტარტაპი, შექმნა პროდუქტი, დაუშვა შეცდომები, მერე ეს შეცდომები გამოასწორო და ამ შემთხვევაში გახდები სტარტაპერი».
მარიამ ლეკვიაშვილისთვის წარუმატებლობა მნიშვნელოვანი გამოცდილებაა, რომელმაც ბევრი რამ შეიძლება გვასწავლოს.
«მაგალითად, ანას (Theneo-ს დამფუძნებელი) პირველი სტარტაპი წარუმატებელი იყო, თუმცა ამ გამოცდილების დღემდე ძალიან მადლიერია და ხშირად აღნიშნავს. უნივერსიტეტში არ ისწავლება ინვესტორებთან თუ მომხმარებლებთან ურთიერთობა, არც პროდუქტის შექმნა იდეიდან. ამ ყველაფერს სტარტაპზე მუშაობის პროცესში ვსწავლობთ. როდესაც Theneo-ში რამე გვეშლება, ყოველთვის განვიხილავთ და ვცდილობთ, გავარკვიოთ რა შეგვეშალა და რა შეიძლება გვასწავლოს ამ გამოცდილებამ».
გარდა ენთუზიაზმისა და საკუთარი საქმის, იდეის სიყვარულისა, გვანცა კიკალიშვილი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს გულწრფელობასაც. მისი თქმით, მომხმარებელი ამას გრძნობს და მერე უჩნდება ნდობა, ემპათია, ინტერესი.
«არასდროს უნდა მოატყუო არც მომხმარებელი, არც ინვესტორი, არც ჟურნალისტი. არც ერთი მომხმარებელი არ იმსახურებს არასრულყოფილი სერვისის მიწოდებას. უმჯობესია, გააკეთო პატარა და კარგად, ვიდრე ხარვეზები გზა და გზა გამოასწორო. პირველი ათასი ადამიანი, ვინც სტარტაპისგან ყიდულობს რაღაცას, არის ძალიან მნიშვნელოვანი, ისინი არიან ჩვენი ბრენდის წარმომადგენლები, რეალურად მარკეტერები. თუ ჩვენ მათ მოვატყუებთ, არ იქნება კარგი. თქვით ის, რაც გაქვთ და გაყიდეთ ის, რისიც გჯერათ. გულწრფელობა ყველაზე მეტ ნდობას იწვევს».
