ციფრული სამყაროს ერთ-ერთ მთავარ დანაშაულებრივ გამოწვევას პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების გავრცელება და/ან ამით შანტაჟი წარმოადგენს. ეს დანაშაული საფრთხეს უქმნის ადამიანს და აყენებს ისეთ მდგომარეობაში, როდესაც შანტაჟთან და მანიპულაციასთან გამკლავება უწევს. მსხვერპლთა დიდი ნაწილი ქალი ან არასრულწლოვანი გოგოა.
ციფრული სამყაროს ერთ-ერთ მთავარ დანაშაულებრივ გამოწვევას პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების გავრცელება და/ან ამით შანტაჟი წარმოადგენს. ეს დანაშაული საფრთხეს უქმნის ადამიანს და აყენებს ისეთ მდგომარეობაში, როდესაც შანტაჟთან და მანიპულაციასთან გამკლავება უწევს. მსხვერპლთა დიდი ნაწილი ქალი ან არასრულწლოვანი გოგოა.
33 წლის ქალმა, რომელმაც კონფიდენციალურად დარჩენა ამჯობინა, dev.ge-სთან თავის გამოცდილებაზე ისაუბრა. მას პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრებით აშანტაჟებდნენ. ეს 13 წლის წინ ხდებოდა, როცა მსხვერპლი 20 წლის იყო. ის თავის სურათებს თავის პარტნიორს და საუკეთესო მეგობარს უგზავნიდა.
ყვება, რომ ერთხელ, სამსახურში ყოფნის დროს, ანგარიშისგან, რომელზეც არანაირი ინფორმაცია დატანილი არ იყო, მიიღო შეტყობინება, რომელიც ეუბნებოდა, რომ მისი სურათები ჰქონდა. თუმცა, მისგან არაფერს არ ითხოვდა. მოგვიანებით, ის ფოტოებიც გაუგზავნა.
დაიწყო ფიქრი, ვინ შეიძლება ყოფილიყო დამნაშავე და შესაბამისად, პოლიციას მიაკითხა. თუმცა, მისთვის უსაფრთხო გარემო არც იქ აღმოჩნდა. პოლიციელებმა მას თავისი Facebook-ის ანგარიშის დეტალები სთხოვეს.
განყოფილებიდან წამოსვლის შემდეგ მალევე გამომძიებელმა დაურეკა, რომელიც უკან დაბრუნებას და ერთ-ერთ საბუთზე ხელის მოწერას სთხოვდა. თუმცა, განყოფილებაში დაბრუნებულს სულ სხვა ვითარება დახვდა.
გამომძიებელი მსხვერპლს მტკიცებულების გარეშე არწმუნებდა, რომ დამნაშავე მისი პარტნიორი იქნებოდა, სთხოვდა, დაშორებოდა და მასთან დარჩენილიყო.
მას შემდეგ, რაც განყოფილებაში მივიდა, იმას, ვინც აშანტაჟებდა, მისწერა, რომ საქმე პოლიციამდე მიიტანა. ანგარიში და შეტყობინებები გაქრა. თუმცა, ახალი საფრთხე — პოლიციელი ადგილზე რჩებოდა.
«ის იქნებოდა დაახლოებით 35 წლის, მე ვიყავი 20-ის. აღმოჩნდა, რომ მასაც ჰქონდა ჩემი რაღაცები და მერე უკვე ეს აღარ მანებებდა თავს. მირეკავდა და რაღაც დღეებს მილოცავდა, ყავა დავლიოთო მეუბნებოდა, მეპატიჟებოდა სადღაც და არ ვპასუხობდი ხოლმე. თან მეშინოდა, მწერდა, რომ სადღაც ახლომახლოს იყო და ჩემი ადგილმდებარეობაც იცოდა და რომ ჩემს მესიჯებს კითხულობდა, უკვე ძალიან მეშინოდა ვინმესთვის მიმეწერა». — ამბობს რესპონდენტი.
ამის შემდეგ, მსხვერპლმა ქალმა საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციას მიმართა, სადაც პოლიციელის ქმედებების შესახებ განაცხადა. ორგანიზაციაში ურჩიეს, გენერალურ ინსპექციაში ეჩივლა. გამოცდილებიდან გამომდინარე, დაზარალებულს შსს-ს სხვა წარმომადგენლებთან შეხება აღარ სურდა, ამიტომ გენინსპექციისთვის არ მიუმართავს, თუმცა, პოლიციელს შეატყობინა, რომ საიასაც მიმართა და ჩივილსაც აპირებდა. პოლიციელი გაქრა.
ის, თუ როგორ ჩაუვარდა შეტყობინებების ავტორს მისი ფოტოები ხელში, დღემდე უცნობია.
ქალი გვიყვება, რომ ამ ყველაფრის შემდეგ 6 წლის განმავლობაში გამუდმებულ შიშში ცხოვრება უწევდა. ჰყავდა კარგი პარტნიორი, ჰქონდა კარგი სამსახური. თუმცა, შფოთვა რჩებოდა. ამბობს, რომ ეშინოდა სამსახურის დაკარგვის, რომ მისი პირადი ცხოვრების ამსახველ კადრებს სადმე მოულოდნელად გამოაქვეყნებდნენ.
«დილით რომ ვიღვიძებდი, პირველი ტელეფონს ვამოწმებდი — კიდევ ხომ არ მომწერეს. სამსახურში, უბრალო კომუნიკაციისას, ყოველი დაძახების მიზეზი ფოტოების გავრცელება ეგონა. ვამოწმებდი ოჯახის წევრების შეტყობინებებს, რადგან, სავარაუდოა, რომ შეტყობინებები მაშინ სწორედ ახლობელი ადამიანისგან მოდიოდა, რომელიც, შეიძლება, რამით გავაბრაზე. მეშინოდა წარმატების, ვფიქრობდი, რომ თუ კიდევ სადმე თუ გამოვჩნდებოდი, შეიძლება ის ადამიანი ისევ არსაიდან გამოჩენილიყო, შექების დროსაც კი უსიამოვნო შეგრძნება მაწუხებდა. ვიღაცას შეეძლო, რომ ერთ დღეს გაეღვიძა და ყველაფერი წაერთმია ჩემთვის». — ამბობს მსხვერპლი.
ის ახლა საქართველოში არ ცხოვრობს. გვეუბნება, რომ ქვეყნის დატოვების ერთ-ერთი მიზეზი ეს შემთხვევაც გახდა.
ქალთა უფლებათა დაცვის ორგანიზაცია «საფარის» იურისტი, თამარ ლუკავა dev.ge-ს პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების გავრცელების დანაშაულის სამართლებრივ ნაწილზე ესაუბრა.
მისი თქმით, საფარს არაერთი საქმე აქვს, რომელიც პირადი ცხოვრების ამსახველი ინფორმაციის ან პირადი საიდუმლოს გავრცელებას შეეხება. ამ საქმეების შესახებ ორგანიზაცია სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურს ატყობინებს, რომელიც გამოძიებას იწყებს.
«რამდენიმე საქმე გვაქვს, რომელიც გადავეცით ამ სამსახურს და დაზარალებულის სტატუსიც მიიღო ქალმა, ბრალიც წარუდგინეს სავარაუდო დამნაშავე პირს და დააკავეს, საფარის წარმოებაში არსებული რამდენიმე საქმე უკვე სასამართლოშია». — ამბობს თამარ ლუკავა.
საგამოძიებო სამსახურის ჩართვასთან ერთად, საქმეების გამოძიება დაჩქარებული წესით იწყება და სასამართლოშიც ბევრად მალე იგზავნება.
თამარ ლუკავას თქმით:
«ჩვენთან მოსულ მსხვერპლებს, პირველ რიგში, ვუხსნით ამ საკითხებს, რომ თუ არიან დანაშაულის მსხვერპლები, პირველ რიგში უნდა შეაგროვონ მტკიცებულებები, მაგალითად, თუ პირადი ცხოვრების ამსახველი ინფორმაცია ან საიდუმლო ინტერნეტით არის გავრცელებული, გადმოწერონ ეს ვიდეო მასალა ან ფოტოები, დასქრინონ, გადმოტვირთონ ინფორმაცია იმისთვის, რომ შემდგომში გამოძიებისთვის მტკიცებულება ხელმისაწვდომი გახდეს». — ამბობს თამარ ლუკავა.
ეს საჭირო ხდება დამნაშავეების ქმედების გამო — გამოძიების დაწყების საფრთხის შემთხვევაში ისინი ინფორმაციას შლიან და დანაშაულის დამტკიცება რთულდება.
ამის შემდეგ, დაზარალებულმა უნდა მიმართოს სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურს, სადაც მათ გამოკითხავენ, ამოიღებენ მტკიცებულებებს და დანაშაულის ნიშნების გამოკვეთის შემთხვევაში — დამნაშავეს ბრალს წარუდგენენ.
ერთ-ერთი მთავარი დაბრკოლება, რომელიც მსხვერპლებს ხშირად უშლის ხელს, საჭირო ნაბიჯები გადადგან, კონფიდენციალურობის დაცვაა.
მართალია, პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრები, შესაძლოა, გავრცელებული იყოს ინტერნეტსა და სოციალურ ქსელებში. თუმცა, დაზარალებულებს გამომძიებლებთან პირისპირ საუბრისას უჩნდებათ კითხვა — რამდენად დაიცავს ის მათ კონფიცენციალურობას.
თამარ ლუკავა გვეუბნება, რომ ახალი გამოძიების ფარგლებში კონფიდენციალურობის დაცვა მაქსიმალურად ხდება — არ გამოიკითხებიან პირები, რომლებსაც საქმესთან შემხებლობა არ აქვთ. თუ საქმის რომელიმე მონაკვეთში მესამე პირი გამოჩნდა, მასთან საუბარი ინფორმაციის მხოლოდ იმ ნაწილზე ხდება, რომელზე წვდომაც აქვს.
«გამომძიებლები სპეციალიზებულები არიან და მაქსიმალურად ცდილობენ, რომ არ გადასცენ პირებს ინფორმაცია, რომელიც მათთვის არ არის ცნობილი». — ყვება თამარ ლუკავა.
კონფიდენციალურობა შენარჩუნებულია არასრულწლოვანი მსხვერპლის შემთხვევაში.
იურისტის თქმით, «საფარს» ხშირად მიმართავენ არასრულწლოვანები, რომლებსაც არ აქვთ სურვილი, მათმა კანონიერმა წარმომადგენლებმა მომხდარის შესახებ გაიგონ.
«ასეთ დროს არასრულწლოვანს შეუძლია ჰყავდეს სახელმწიფოს მხრიდან დანიშნული პირი, რომელიც დაესწრება ყველა საგამოძიებო მოქმედებას. ეს უზრუნველყოფს იმას, რომ ინფორმაცია მშობლისთვის ხელმისაწვდომი არ გახდეს». — გვეუბნება თამარ ლუკავა.
რაც შეეხება უშუალოდ მიმოწერის პროცესს, რომელშიც ჩართულია პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრები: გამგზავნმა მხარემ უნდა გაითვალისწინოს, რომ არ გამოაჩინოს ისეთი ნიშნები, რომლითაც შესაძლებელი იქნება მისი იდენტიფიცირება, ვინაიდან ამით მოძალადეს მარტივად შეუძლია მანიპულირება და შანტაჟი — არ უნდა გამოაჩინოს სახე, სახასიათო ნიშანი, მაგალითად, ტატუ ან პირსინგი, ასევე, ოთახი ან გარემო, რომლითაც მარტივად შეიძლება მისი ამოცნობა.
აღსანიშნავია ნდობის ფაქტორიც. თამარ ლუკავას თქმით, ურთიერთობაში ყოფნისას ადამიანებს ავიწყდებათ, რომ შეიძლება ეს ნდობა მუდმივი არ იყოს.
«მეორე მხარემ ეს ნდობა შესაძლოა ძალიან ცუდად გამოიყენოს და შემდეგ, როცა უკვე აღარ იქნებით პარტნიორულ ურთიერთობაში პირთან, ამ პირმა თქვენი პირადი ცხოვრების ამსახველი ინფორმაცია თქვენ საწინააღმდეგოდ გამოიყენოს». — ამბობს თამარ ლუკავა.
დანაშაულის თითქმის ყველა შემთხვევაში ზარალდებიან არასრულწლოვანი გოგონები და ქალები, რადგან, როგორც წესი, სწორედ მათ აშანტაჟებენ.
«ეს ალბათ უფრო გარემოს ბრალია, რადგან ჩვენს გარემოში ქალს არ აქვს სექსუალური ცხოვრების «უფლება». — ამბობს თამარ ლუკავა.
«საფარის» განხილულ საქმეებში არის შემთხვევები, სადაც მოქმედი ან ყოფილი პარტნიორები ქალებს პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების გავრცელებით ემუქრებოდნენ და ამის ფონზე თანხას სძალავდნენ. ასეთი ტიპის საქმეები გამოძიების ფარგლებში დასჯადად განიხილება.
თამარ ლუკავას თქმით, იმისთვის, რომ საზოგადოებამ გაიაზროს რა პრობლემასთან გვაქვს საქმე, საჭიროა სახელმწიფოს მხრიდან საინფორმაციო კამპანიების ჩატარება. ასევე, მნიშვნელოვანია საქმეში ჩართული კადრების, სპეციალისტების, მოსამართლეების, გამომძიებლებისა და ადვოკატების გადამზადება, როგორც სამართლებრივი, ასევე მგრძნობელობის გაზრდის მიმართულებით.
ციფრულ სამყაროში არ არსებობს ბერკეტები, რომლებიც პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების გავრცელებისგან დაგვიცავს. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ისინი გაქრობადი მესიჯების საშუალებით იგზავნება, შესაძლოა მეორე მხარემ მოასწროს სქრინშოთის გადაღება ან გადმოწერა. შესაბამისად, კადრები ინახება.
მსხვერპლი ხშირად ვერც კი იგებს, რომ მისი კადრები შენახულია. მსგავს შეტყობინებას, მაგალითად, Facebook არ აგზავნის.
თუმცა, ამჟამად იდგმება გარკვეული ნაბიჯები იმისთვის, რომ ციფრულ სივრცეში უსაფრთხოების ზომები გამკაცრდეს.
2022 წელს Facebook-მა დააანონსა «ციფრული ანაბეჭდების» შექმნა უხამსი მასალისთვის, რომელიც წინასწარ იყო გაზიარებული Facebook-ის უსაფრთხოების გუნდისთვის.
პროცესი შემდეგნაირად წარიმართება:
ამის შემდეგ Facebook ინახავს ჰეშს, რომელიც «ქმნის ადამიანისთვის წაუკითხავ ციფრულ თითის ანაბეჭდს» და არა თავად ფოტოს. ეს ხელს უწყობს მომავალში ფოტოს ხელახლა ატვირთვის თავიდან აცილებას.
თუმცა, პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების გაზიარება მხოლოდ ფეისბუქით და ფეისბუქზე არ ხდება. სხვა პლატფორმების მხრიდან კი ჯერჯერობით მსგავსი ინიციატივაც არ ყოფილა.
ამიტომ, კადრების გაზიარებამდე სასურველია დაფიქრება და ზემოთ ნახსენები რჩევების გათვალისწინება.
