გრძლად საკითხავი

ბოლო წლებში ვიდეო თამაშის ინდუსტრია როგორც საქართველოში, ისე მსოფლიოში მნიშვნელოვნად გაიზარდა. გლობალურად, ყოველწლიურად ეს სფერო მილიარდობით აშშ დოლარს გამოიმუშავებს. თამაშების შექმნისა და გამოყენების ზრდას გავლენა აქვს ქვეყნის ეკონომიკაზე, ინოვაციებსა და კრეატიულობაზე, საერთაშორისო აღიარებაზე, განათლებასა და უნარების განვითარებაზე. წარმოგიდგენთ რამდენიმე ქართულ თამაშს, რომელთა შესახებაც შეიძლება არც გსმენიათ: 

სამყაროში, რომელიც გადატვირთულია ტექსტური შეტყობინებებითა და სატელეფონო ზარებით, ბევრი ადამიანი კომუნიკაციის სხვა ფორმას — ხმოვან შეტყობინებებს ირჩევს. ხმოვანი შეტყობინებები მოკლე აუდიო ჩანაწერებია, რომლებსაც ადამიანები ერთმანეთს უგზავნიან. ის ჩაშენებული ფუნქციაა შეტყობინებების პოპულარულ აპლიკაციებში, როგორიცაა WhatsApp, iMessage, Telegram და სხვა.

დღეს მეტავერსი ცნობილია, როგორც იმერსიული ინტერნეტ სივრცე, სადაც წვდომა გვექნება ვირტუალურ რეალობასთან და შეგვეძლება ურთიერთქმედება ყველა სახის გარემოსთან ავატარებისა და ინოვაციური ციფრული ტექნოლოგიების გამოყენებით. საქმე ისაა, რომ მეტავერსი ახალი არ არის.

ერაივალი (Arrival) პირველი ქართული Metaverse ღონისძიებების სტარტაპია, რომელიც კომპანიებს ვირტუალურ სამყაროში ინტერაქციული ივენთების ჩატარებაში ეხმარება. «ჩვენი მისიაა, მონაწილეებს მივცეთ შესაძლებლობა, ვირტუალურ ღონისძიებებზე დინამიკური და სახალისო გამოცდილება შექმნან და მიიღონ» — ვკითხულობთ ერაივალის ვებ-გვერდზე.

ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში კალიფორნიაში დიდმა ხანძრებმა ტყეები და კერძო საკუთრებები გაანადგურა. ცეცხლმა ასობით მილიარდი დოლარის ზარალი და ადამიანების სიცოცხლე შეიწირა. 2017 წლიდან აშშ-ის მხოლოდ ამ შტატში ხანძრების გამო 20 000-მდე ნაგებობა და 11 მილიონ ჰექტარზე მეტი მიწა განადგურდა. დაიღუპა 100-მდე ადამიანი.  კალიფორნიის ხელისუფლებამ გადაწყვიტა, ხანძრების გაჩენის ან  გავრცელების პრევენციისთვის თანამედროვე ტექნოლოგიები გამოიყენოს. 

«ბატონო ჩიუ, მადლობა მობძანებისთვის! თქვენი პლატფორმა აკრძალული უნდა იყოს». — TikTok-ის აღმასრულებელი დირექტორი შოუ ზი ჩიუ ხუთშაბათს, 23 მარტს კონგრესის წინაშე წარსდგა. მოსმენის მიზანს აპლიკაციის უსაფრთხოების  შესახებ არსებული შეშფოთების ირგვლივ საუბარი წარმოადგენდა. თუმცა, კონგრესის წევრების კითხვები TikTok-ის მომხმარებლებისთვის სასაცილო მასალად იქცა.

ბოლო პერიოდში, პლატფორმა Twitch-ის ბევრმა სტრიმერმა YouTube-ზე გადაინაცვლა. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში, Twitch სტრიმების (პირდაპირი ტრანსლაციის) ერთ-ერთი დომინანტური პლატოფრმაა. ყველაზე დიდი სტრიმერები Twitch-ზე გახდნენ პოპულარულები, მათ შორისაა: xQc, Amouranth, Ninja და Pokimane. პირველი ცნობილი სტრიმერი, რომელმაც 2019 წელს Twitch-იდან YouTube-ზე გადაინაცვლა, CourageJD იყო.

ქართული მითოლოგია თუ ზღაპრები სავსეა არაერთი საინტერესო თავგადასავლითა და პერსონაჟით. თითოეულ მათგანს ინდივიდუალური ხასიათი და გამორჩეული ისტორია აქვთ. მზეო დევაძე, ბუბა რუსეიშვილი, ცოტნე ღლონტი და ელენე თედორაძე ქართული მითოსით დაინტერესდნენ და შექმნეს Kartvelian Legends — ახალი პროდუქტი, რომელიც მობილური თამაშის საშუალებით გეგმავს საზოგადოებას ქართული ისტორია, მითოლოგია და ზღაპრები გააცნოს. თამაშის ილუსტრაციები, ისტორია და მუსიკალური გაფორმება სწორედ ქართულ მოტივებს დაეყრდნობა. 

სტარტაპების წარდგენა (Pitching) მეწარმეობის არსებითი ასპექტია. Pitching სტარტაპის დამფუძნებლებს საშუალებას აძლევს, მიაწოდონ იდეები, ხედვა და მონდომება პოტენციურ ინვესტორებს, პარტნიორებსა და მომხმარებლებს. ის ეხმარება სტარტაპებს, მოიპოვონ ხილვადობა, შექმნან სანდოობა და უზრუნველყონ რესურსები, რომლებიც სჭირდებათ პროდუქტებისა და სერვისების ბაზარზე გასატანად.

The Generalist-მა მთელი მსოფლიოს მასშტაბით სხვადასხვა ინდუსტრიიდან მრავალი კომპანია შეისწავლა, რომლებიც განვითარების სხვადასხვა ეტაპებზე არიან.  განსაკუთრებული ყურადღება კომპანიების წარმოშობის ისტორიაზე გამახვილდა. მაგალითად, როგორ იმოქმედა ჰოვარდ შულცის (Starbucks-ის აღმასრულებელი დირექტორი) ანტრეპრენერულ ხედვაზე იტალიაში მოგზაურობამ? რატომ იყო მორის ჩანგი (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company)  მზად მსოფლიოში ყველაზე დიდი ნახევარგამტარული მწარმოებლის შესაქმნელად?

კლიმატის ცვლილება ერთ-ერთი უდიდესი გლობალური გამოწვევაა. ის გამოწვეულია ადამიანების საქმიანობის გამო, მათ შორის: წიაღისეული საწვავის წვა, ტყეების განადგურება და სოფლის მეურნეობა. კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების შესამცირებლად მნიშვნელოვანია, სათბურის გაზების ემისია შემცირდეს და განახლებადი ენერგიის წყაროების გამოყენება გაიზარდოს. დღეს ხელოვნური ინტელექტი კლიმატის ცვლილებებთან საბრძოლველად ძლიერი ინსტრუმენტია. 

ChatGPT ტექნოლოგიების სამყაროსთვის ისეთივე მნიშვნელოვანი მოვლენაა, როგორც Iphone-ის გამოჩენა იყო. ის ქმნის ახალ პარადიგმებს და ცვლის თამაშის წესებს. შეიძლება ითქვას, რომ ChatGPT ჩვენი თაობის ყველაზე დიდი ტექნოლოგიური წინ გადადგმული ნაბიჯია. თუმცა, ჯერ ყველაფერი წინაა! ChatGPT განვითარების პირველ საფეხურებზეა და ჩვენ წინ კიდევ უფრო დიდი გარდატეხა გველოდება. ChatGPT აგებულია დიდ ენობრივ მოდელზე GPT- 3.5. ეს არის GPT-3 — დან შექმნილი ზოგადი დანიშნულების ჩატბოტის ასამუშავებლად გათვლილი მოდელი. მიუხედავად იმისა, რომ ChatGPT ნამდვილად სენსაციური იყო და ორ თვეში 100 მილიონზე მეტი მომხმარებელი ჰყავდა, ის კიდევ საჭიროებს გაუმჯობესებას ოპტიმიზაციის, სიზუსტისა და უსაფრთხოების თვალსაზრისით. სწორედ აქ ჩნდება ახალი ნაბიჯი —  GPT-4. რას შეიძლება  ველოდოთ GPT-4-სგან? როგორ ფუნქციონირებს და რა იქნება მისი სამომავლო მიმართულებები?

ადამიანების უმეტესობა ფიზიკურ და მენტალურ ჯანმრთელობას შორის ტოლობის ნიშანს არ სვამს. ყველა თანხმდება, რომ ფიზიკური სიჯანსაღე მნიშვნელოვანია და მასზე უნდა ვიზრუნოთ, თუმცა, ფსიქიკურ კეთილდღეობას სათანადო ყურადღება არ ექცევა. განსაკუთრებით, საქართველოში, სადაც არც ერთი სადაზღვევო პაკეტი მენტალური ჯანმრთელობის სერვისებს არ ითვალისწინებს. 

TikTok უზარმაზარი ვიდეო პლატფორმაა, რომლის მომხმარებლების ძირითად ნაწილს Gen Z წარმოადგენს. შესაბამისად, ამ თაობასთან დასაკავშირებლად ყველაზე მარტივი გზა სწორედ TikTok-ის გამოყენებაა. მართალია, მოზარდები, ტინეიჯერები და ზრდასრულები პლატფორმას ძირითადად გართობის მიზნით იყენებენ. თუმცა, ხშირად სწორედ TikTok ხდება დეზინფორმაციისა და მანიპულაციის მძლავრი იარაღი.

BBC-ის გამოძიებამ დაადგინა, რომ ასობით ანგარიში, რომლებიც ცოტა Twitter-ზე ცოტა ხნის წინ აღადგინეს, სიძულვილის ენას და დეზინფორმაციას ავრცელებდნენ.

მარტში, Nvidia-ს ყოველწლიურ AI კონფერენცია GTC-ზე, კომპანიის ხელმძღვანელი, ჯენსენ ჰუანგი firerside chat-ისთვის სცენაზე მიიწვევს OpenAI-ის თანადამფუძნებელს და მთავარ მეცნიერს, ილია სუცკევერს.  საუბარი, რა თქმა უნდა, გაავრცელებს სიმბოლურ გზავნილს, რომ Nvidia არ აპირებს, დათმოს AI დომინირება, რომელიც ათი წლის წინ დაიწყო. Nvidia-ს ლიდერობას საფრთხეს გენერაციული ხელოვნური ინტელექტის ChatGPT-ისა და მისი მსგავსი ხელსაწყოებით ჩანაცვლება უქმნის.

23 წლის პროგრამული უზრუნველყოფის ინჟინერი, ირაკლი შალიბაშვილი უკვე 6 თვეა Google-ის თანამშრომელია. მისი გუნდი ძირითადად შიდა პლატფორმაზე მუშაობს, რომელიც კომპანიის ხელმძღვანელობას ეხმარება იმის გაგებაში, თუ რა პრობლემებია მათი დაქვემდებარების ქვეშ მყოფ გუნდებსა და სისტემებში.

ყალბი ამბების ინტერნეტში გავრცელება ახალი ამბავი არ არის, მაგრამ სწრაფად იზრდება. ბევრ ადამიანს უჭირს გაარჩიოს ნამდვილი ამბავი ყალბისგან, ეს კი დაბნეულობას იწვევს.

2022 წლის 8 თებერვალს, დავით აღმაშენებლის ხსენების დღესთან დაკავშირებით საქართველოს კულტურის სამინისტრომ კომპიუტერული თამაშის, «დიდგორის» თრეილერი გამოუშვა. სამინისტრო წერდა, რომ მათ «გაითვალისწინეს 21-ე საუკუნის ახალგაზრდების მზარდი ინტერესი ციფრული მედიის მიმართ და სწორედ ამის საფუძველზე გადაწყდა ისეთი პროექტის შექმნა, რომელიც თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენების საშუალებით გააცოცხლებს ამ უმნიშვნელოვანეს ისტორიულ თარიღს». თამაშის პირველი ეტაპის რელიზი 2022 წლის მაისში იგეგმებოდა, მაგრამ თითქმის ერთი წლის შემდეგაც «დიდგორის» შესახებ არანაირი სიახლე არ გავრცელებულია.

ტექნოლოგიების განვითარებას გავლენა ჩვენი ცხოვრების ყველა ასპექტზე აქვს. მათ შორის ისეთ ნაწილებზეც, რომლებზეც ჩვენი ჯანმრთელობა და სიცოცხლეა დამოკიდებული. ტექნოლოგიების როლი მედიცინაში შეუფასებელია. სწორედ მათი დახმარებითაა შესაძლებელი ურთულესი ოპერაციების წარმატებით ჩატარება და უამრავი სიცოცხლის გადარჩენა. რა არის ბიოტექნოლოგიები და რა როლი აქვს ტექნოლოგიას მედიცინასა და მის მომავალზე? ჯანდაცვის მომავალი ჩვენს თვალწინ ციფრული ჯანდაცვის ტექნოლოგიების მიღწევებით ყალიბდება. მათ შორის ხელოვნური ინტელექტი, VR/AR, რობოტიკა და ნანოტექნოლოგიები.

რამდენიმე თვეა, მსოფლიოში გამორჩეულად გაიზარდა OpenAI-ის ჩატბოტის, ChatGPT-ის პოპულარობა. მას ყველა ხელოვნური ინტელექტის სახელით იცნობს. თუმცა, ეს შეცდომაა. რეალურად ChatGPT სულაც არ არის ის, რაც ჩვენ გვგონია. რა არის ხელოვნური ინტელექტი და რა არის ChatGPT? თემაზე მსჯელობა ძალიან საინტერესოა.

ტექნოლოგიური სამყარო ყოველდღიურად არსებული და ახალი პროდუქტების, ინფორმაციებისა თუ ინოვაციების შერწყმით ცხოვრებას უფრო კომფორტულსა და მარტივს ხდის. ამ მიზნის მისაღწევად კი სისწრაფე, ხარისხი და სრულყოფილება უმთავრესია. DevOps ამ სამ კომპონენტს წარმატებით აერთიანებს. DevOps შედარებით ახალი ტექნოლოგიური კონცეფციის კლასიკური მაგალითია, რომელიც კომპანიებისა თუ კონკრეტული პირების მიერ ხშირად არასწორად აღიქმება, ზოგჯერ კი მისი იდეა საერთოდ ბუნდოვანი და გაუგებარი რჩება. ამიტომ, ვეცდებით, სტატიაში DevOps-ზე შეგროვებული მნიშვნელოვანი ინფორმაცია მოგაწოდოთ. ამაში DevOps Georgia-ს თანადამფუძნებელი, ერეკლე მაღრაძე გვეხმარება.

უკვე რამდენიმე წელია, რაც ქართულ ბაზარზე სტარტაპ ბიურო გამოჩნდა, რომელიც მჭიდროდ თანამშრომლობს კერძო თუ საჯარო სექტორთან, რათა მათი ჩართულობით ქვეყანაში წარმატებით დანერგონ ჰაკათონები, ბიზნეს ბანაკები, პრე-აქსელერაციისა და აქსელერაციის პროგრამები, ტრენინგები, კონფერენციები და უნარ-ჩვევებისა თუ შესაძლებლობების განვითარების  სხვა პროგრამები მეწარმეებისთვის, ინოვატორებისა და შემოქმედებისათვის.

აგებენ თუ არა რობოტები პასუხს საკუთარ ნათქვამზე? აშშ-ის უზენაესი სასამართლო გეგმავს, გადახედოს Communications Decency Act-ის — [კომუნიკაციების კეთილსინდისერების აქტი] 230-ე მუხლს, რომელიც ათწლეულების განმავლობაში ინტერნეტის მუშაობის საფუძველს წარმოადგენდა. ის 1996 წელს შეიქმნა ინტერნეტპლატფორმების დაცვისა და მათთვის სამართლებრივი პასუხისმგებლობის არიდების მიზნით მესამე მხარის ბრალდებების შემთხვევაში.  თითქმის 3 დეკადის შემდეგ მასში შესაძლოა ცვლილებები შევიდეს. მიუხედავად იმისა, თუ რას გადაწყვეტს სასამართლო, დიდია ალბათობა, რომ საბოლოოდ შეიცვლება წესები იმ ტექნოლოგიებისთვის, რომლებიც ასპარეზზე ახლახან გამოჩნდა — ხელოვნური ინტელექტის მქონე საძიებო სისტემები, როგორიცაა Google Bard და Microsoft Bing.

16-18 თებერვალს კავკასიის უნივერსიტეტში, აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის და საქართველოში აშშ-ის საელჩოს ორგანიზებით,  TechCamp გაიმართა. 2023 წლის TechCamp-ის თემა იყო დეზინფორმაციის წინააღმდეგ ბრძოლა კავკასიის რეგიონში.  სამი დღის განმავლობაში მონაწილეებს შესაძლებლობა ჰქონდათ ყოველდღე ექვსი ლექციიდან ერთ-ერთს დასწრებოდნენ. ლექციებს ატარებდნენ, როგორც ქართველი ისე უცხოელი მენტორები. მონაწილეები ძირითადად მასწავლებლები და ჟურნალისტები იყვნენ საქართველოდან, სომხეთიდან და აზერბაიჯანიდან. TechCamp-ის ვორკშოპების სერიაში მონაწილეობა მიიღეს აშშ-ის საელჩოს, კავკასიის უნივერსიტეტისა და TechCamp-ის წარმომადგენლებმა. TechCamp-ის მიზანია, მონაწილეებმა შეისწავლონ და გამოიყენონ ინოვაციური ტექნიკური მიდგომები გლობალურ საკითხებზე მუშაობისას.

მომავლის ჭკვიანი ქალაქები (Smart Cities) არის ურთიერთდაკავშირებული მუნიციპალიტეტები. ისინი იყენებენ საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებს, რათა გააუმჯობესონ სამთავრობო მომსახურების ხარისხი და მოქალაქეთა კეთილდღეობა. ჭკვიანი ქალაქის ტექნოლოგიების გამოყენებისას უმთავრესი პრიორიტეტი მოქალაქეების უსაფრთხოების უზრუნველყოფაა. უსაფრთხოების გასაუმჯობესებლად, მოქალაქეებმა სწრაფად უნდა გაიგონ რა ხდება მათ გარშემო ქალაქში. სწრაფი კომუნიკაცია ჭკვიან ქალაქს შესაძლებლობას აძლევს,  აღმოფხვრას შეცდომები და გააუმჯობესოს სერვისები. შედეგად მოქალაქეები უფრო დაცულნი იქნებიან.

ქართული ღვინის მსოფლიო ბაზარზე გატანა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ამოცანაა, რომელიც საქართველოს ეკონომიკურ მდგომარეობას გააძლიერებს. რა ხდება მაშინ, როდესაც ქართული ღვინის პოპულარიზაციასა და ექსპორტში ტექნოლოგიები, კერძოდ — ბლოკჩეინი და ტოკენიზაცია ერთვება? ლევან ბოძაშვილი ღვინის ბლოკჩეინ კონსორციუმის დამფუძნებელი და ბლოკჩეინ ბიზნესის კონსულტანტია. ის dev.ge-სთან ქართული ღვინის ტოკენიზაციის მომავალზე საუბრობს.

ხელოვნური ინტელექტის სტარტაპები გადამწყვეტ როლს ასრულებენ ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების მომავლის ჩამოყალიბებაში. მათ მოაქვთ ახალი იდეები რთული პრობლემების გადასაჭრელად, ხშირად ძალიან მნიშვნელოვან სფეროებში. ხელოვნური ინტელექტის სფეროში უახლესი მიღწევების გამოყენებით, სტარტაპებს შეუძლიათ, შექმნან ახალი პროდუქტები და სერვისები, გააუმჯობესონ არსებული და დანერგონ ახალი ბიზნეს მოდელები. ჩვენ წარმოგიდგენთ ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებულ რამდენიმე წარმატებულ ქართულ სტარტაპს.

NFT (Non-fungible Token) — შეუცვლელი ჟეტონი, უნიკალური ციფრული იდენტიფიკატორი, რომლის კოპირება, ჩანაცვლება ან დაყოფა შეუძლებელია. იგი ჩაწერილია ბლოკჩეინში და გამოიყენება ავთენტურობისა და საკუთრების დასადასტურებლად. 2022 წელი NFT-ის ენთუზიასტების, მხატვრებისა და ინვესტორებისთვის მოულოდნელად უარესობისკენ შეიცვალა. 2021 წელს ბაზრის მზარდი ზრდის შემდეგ, NFT ვაჭრობის მოცულობა და გაყიდვები შემცირდა FTX-ის, ერთ-ერთი უდიდესი გლობალური კრიპტო ბირჟის, და არასტაბილური კრიპტოვალუტის ბაზრის კრახის გამო. მიუხედავად იმისა, რომ NFT 2014 წლიდან არსებობდა, მხოლოდ 2021 წელს დაიწყო გაყიდვები და მასიური ზრდა. ერთი წლის შემდეგ კი გაყიდვები საგრძნობლად შემცირდა.

ტექნოლოგიების განვითარების პერსპექტივა, მიზნები და გეგმები ჩვენს თანამედროვეობაში ფართოდ განსაზღვრავს ქვეყნის მომავალ ეკონომიკურ მდგომარეობას და მის მდებარეობას მსოფლიოს ტექნოლოგიურ რუკაზე. dev.ge შეეცადა, გაერკვია, რა ეტაპზეა საქართველო,  როგორი მდგომარეობა გვაქვს ქვეყანაში და როგორია გეგმები და მოლოდინები.