გრძლად საკითხავი

ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში სოციალურ ქსელებში აქტიურად ტრიალებდა შემდეგი სახის შეტყობინება: «ვიდეოში შენ ხარ?» რომელსაც თან ბმული ახლდა. მსგავსი შეტყობინებები დროდადრო ვირუსულად ედება ინტერნეტს და არაერთ ადამიანს უქმნის სოციალური ქსელის პროფილის, პირადი ინფორმაციის, ანგარიშების და ა.შ დაკარგვის საფრთხეს. რა არის სპამ შეტყობინებები? როგორ შეიძლება ამოვიცნოთ ისინი და როგორ დავიცვათ თავი მათგან?

dev media-ს პროექტის, Bubble-ის ჟურნალისტი ელაპარაკა დეველოპერს, რომელმაც ჯერ კიდევ უნივერსიტეტში სწავლის დროს, ისტორიაში პირველად შექმნა ჩატ-ბოტი ქართულად. საბოლოოდ, ჩატ-ბოტი საქართველოში ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ პროდუქტად იქცა. 

კომფორტული სამუშაო გარემო ბევრს ნიშნავს. ისეთ სივრცეში, სადაც თავს კარგად გრძნობ, ბევრად უფრო პროდუქტიული და მიზანზე ორიენტირებული ხდები. ადამიანები დილიდან საღამომდე მუშაობენ, შესაბამისად, ოფისში დიდ დროს ატარებენ. საერთო სამუშაო სივრცეები იდეალური ადგილია ახალი კავშირების დასამყარებლად და განსხვავებული გამოცდილებების მისაღებად. აქ შეხვდებით დამწყებებსა და მრავალწლიანი გამოცდილების მქონე ადამიანებს. შეძლებთ, თქვენი იდეები აქციოთ რეალობად და ნახოთ, როგორ ვითარდებიან სხვა კომპანიები თქვენი სამუშაო მაგიდის გვერდით. 

პროფესიის შეცვლა სულაც არ არის მარტივი გადაწყვეტილება, განსაკუთრებით მაშინ, როცა შენს საქმეში უკვე წარმატებული ხარ და რეპუტაციაც გაგაჩნია. თუმცა, სულ უფრო ხშირად გვესმის იმ ადამიანების შესახებ, რომლებმაც თავიანთი საქმე მიატოვეს, IT-ის შესწავლა დაიწყეს და ცდილობენ, ახალი რეპუტაცია ამ ახალ პროფესიაშიც შეიქმნან.

ადამიანმა მუსიკის შექმნა დაახლოებით 35 ათასი წლის წინ დაიწყო. ათასწლეულებთან, საუკუნეებთან ერთად ჩნდებოდა ახალი ინსტრუმენტები, ხმები და ემოციები, რომლებიც ცვლიდა მუსიკის აღქმას, მის შინაარსს. კომპიუტერების გამოჩენასთან ერთად მუსიკის ისტორიაში ხელახალი გარდატეხა მოხდა. მსმენელს საშუალება მიეცა, მოესმინა ნებისმიერი მელოდია ნებისმიერ დროს. თუმცა, მუსიკის წერა ხანგრძლივი პერიოდის მანძილზე მხოლოდ ადამიანების საქმე იყო. მათ უნდა დაეწერათ, შეესრულებინათ, ედირიჟორათ, ერთმანეთთან დაეკავშირებინათ ფრაგმენტები. თუმცა, დღეს მუსიკალურ სამყაროში ახალი მოთამაშე —  ხელოვნური ინტელექტი გაჩნდა, რომელიც მუსიკას ქმნის.

Statista-ს 2021 წლის მონაცემებით, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით 3 მილიარდ ადამიანზე მეტის მთავარი ჰობი სხვადასხვა კომპიუტერული თამაშია. შესაბამისად, ეს ინდუსტრიაც სულ უფრო ვითარდება და კომპანიები ყოველწლიურად ერთმანეთზე უფრო მიმზიდველ და ჩამთრევ თამაშებს გვთავაზობენ.

თანამედროვე სამყაროში კოდირება ერთ-ერთი გამორჩეული უნარია, რომლის შეძენაც შეგიძლიათ. შეიძლება კოდირების სწავლა კარიერული წინსვლის გაუმჯობესების გამო გინდოდეთ; შესაძლოა ფიქრობთ პროგრამული უზრუნველყოფის აწყობაზე ან თამაშების შექმნაზე, ან უბრალოდ ტექნოლოგიურ სამყაროში გარკვევა გინდათ. კომპიუტერების ენის შესწავლა არის ის, რაც ხელს შეუწყობს თქვენს პროფესიულ განვითარებას.  დრო, თავდადება და ინტერნეტი — ამ სამი კომპონენტით ყველას შეუძლია კოდირების სწავლა.

სიახლე აღარ არის, რომ IT სფერო უკვე მთელ მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მზარდი და ამავდროულად, შემოსავლიანია. მიუხედავად ამისა, ყველა, მათ შორის, გიგანტი კომპანიებიც, ეძებს ქვეყნებს, სადაც ბიზნესის კეთება უფრო მარტივი და ხელსაყრელია. ეს მომგებიანია ორივე მხარისთვის — კომპანია უკეთეს პირობებში საქმიანობს, ქვეყანაში კი მეტი ინვესტიცია შემოდის. თუმცა ამისთვის ერთ-ერთი მთავარი წინაპირობა კანონმდებლობაა.

მაჯის არხის სინდრომი — ეს არის მაჯის ტკივილი და თითების დაბუჟება, რაც შეიძლება კომპიუტერთან ხანგრძლივმა მუშაობამ გამოიწვიოს. მედიცინის მეცნიერებათა კანდიდატი, ანდრეი ბელოვეშკინი dev.by-სთან ჰყვება, რაში მდგომარეობს საფრთხე და რატომ არის პრევენცია უფრო ადვილი, ვიდრე მკურნალობა. 

საქართველოში ტექნოლოგიური გამოთვლების ისტორია სათავეს 1950-იანი წლებიდან იღებს. ამ დროს ჯერაც დიდი მანქანები გამოიყენებოდა, რომლებსაც მთლიანი ოთახები ეკავათ. ალგორითმები, პროგრამირება, როგორც მეცნიერება, ისწავლებოდა კომაროვის სკოლში, თსუ-სა და ტექნიკურ უნივერსიტეტში. ასწავლიდნენ პროგრამირების ისეთ ენებს, როგორიცაა, მაგალითად, BASIC. 

ინტერნეტთან დაკავშირებულ ნებისმიერ აქტივობას თან ახლავს დაუცველობა. შესაძლებელია მონაცემების მოპარვა, კომუნიკაციების ჩაჭრა, თანამშრომლების მიერ ლეპტოპებისა და ტელეფონების დაკარგვა, თავდამსხმელების მიერ ქსელების, ელფოსტისა და სოციალური მედიის ანგარიშების გატეხვა. ნებისმიერმა ასეთმა ინციდენტმა შეიძლება გამოიწვიოს მნიშვნელოვანი ფინანსური ზარალი, შეაფერხოს სამუშაო და ზიანი მიაყენოს თქვენს რეპუტაციას.  ციფრული რისკები სხვადასხვანაირია. მაგალითად, ბევრს თქვენი ონლაინ მოტყუება იმისთვის უნდა, რომ თქვენს მოწყობილობებსა და ანგარიშებში შეაღწიოს, მოწყობილობებში არსებული მონაცემები მოიპაროს, დააზიანოს თქვენი პირადი ან სამსახურის კუთვნილი მოწყობილობები, სამსახურის ქსელში ვირუსი გაავრცელოს და ა.შ.  ეს შეიძლება გააკეთონ სოციალური ინჟინერიის (ანუ ფსიქოლოგიური მანიპულაციის), ფიშინგისა და მალვეარების (ვირუსი) მეშვეობით. მართალია, ამ რისკების ბოლომდე აღმოფხვრა რთულია, თუმცა, მათი საგრძნობლად შემცირება შესაძლებელია, თუკი ციფრულ ჰიგიენას დავიცავთ. 

Web 3.0-ის ეპოქის მოსვლა ბევრს აინტერესებს,  მაგრამ ყველასთვის გასაგები არაა, რა არის ეს. ცენტრალიზაცია, დეცენტრალიზაცია, კრიპტო, ბლოკჩეინი და სხვა ტერმინები ერთ დიდ გუნდად იკვრება. და შეგრძნებაც ისეთია, რომ მხოლოდ გარდაუვალის მოლოდინიღა რჩება — Web 3.0-ის მოსვლა, რომელიც ყველაფერს თავდაყირა დააყენებს. Dev.ge ცდილობდა გაერკვია, რა არის ეს, უნდა გვეშინოდეს თუ არა მისი და ბოლოს და ბოლოს, როდის უნდა ველოდოთ Web 3.0-ის ეპოქას. 

კიბერუსაფრთხოება, ანუ ელექტრონული ინფორმაციის უსაფრთხოება, კომპიუტერების, სერვერების, მობილური მოწყობილობების, ელექტრონული სისტემების, ქსელებისა და მონაცემების თავდასხმებისგან დაცვის პრაქტიკაა.   კიბერუსაფრთხოების დაცვის საფრთხე ყოველწლიურად და სწრაფი ტემპით იზრდება. RiskBased Security-ის მონაცემების თანახმად, მხოლოდ 2019 წლის პირველი ცხრა თვის განმავლობაში მონაცემთა დარღვევის 7.9 მილიარდი ჩანაწერი გამოვლინდა.   კოვიდპანდემიასთან ერთად კიბერუსაფრთხოების დარღვევის რისკები გაიზარდა. მიუხედავად იმისა, რომ 2021 წლიდან კორონავირუსით ინფიცირების და გარდაცვალების რიცხვები თანდათან იკლებს, დისტანციური მუშაობა ისევ რჩება კომპანიებისთვის თანამშრომლებთან ურთიერთობის ერთ-ერთ მისაღებ ფორმად. 5G ქსელებზე წვდომა გაფართოვდა, კრიპტოვალუტა უფრო და უფრო პოპულარული გახდა. შესაბამისად, კიბერუსაფრთხოების დაცვა უფრო და უფრო საჭირო ხდება.   განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რამდენად დაცულია ის ინფორმაცია, რომელსაც სოციალური ქსელების, კერძოდ, სხვადასხვა სახის მესენჯერების მომხმარებლები ყოველდღიურად უზიარებენ ერთმანეთს.  ინტერნეტი მრავალ ალტერნატივას გვთავაზობს, სადაც საუბრების წარმართვაა შესაძლებელი, იქნება ეს კომპანია მეტას მიერ შემოთავაზებული ფეისბუკის მესენჯერი, თუ სიგნალის აპლიკაცია — არჩევანი თავად მომხმარებელზეა.