ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში სოციალურ ქსელებში აქტიურად ტრიალებდა შემდეგი სახის შეტყობინება: «ვიდეოში შენ ხარ?» რომელსაც თან ბმული ახლდა. მსგავსი შეტყობინებები დროდადრო ვირუსულად ედება ინტერნეტს და არაერთ ადამიანს უქმნის სოციალური ქსელის პროფილის, პირადი ინფორმაციის, ანგარიშების და ა.შ დაკარგვის საფრთხეს.
რა არის სპამ შეტყობინებები? როგორ შეიძლება ამოვიცნოთ ისინი და როგორ დავიცვათ თავი მათგან?
ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში სოციალურ ქსელებში აქტიურად ტრიალებდა შემდეგი სახის შეტყობინება: «ვიდეოში შენ ხარ?» რომელსაც თან ბმული ახლდა. მსგავსი შეტყობინებები დროდადრო ვირუსულად ედება ინტერნეტს და არაერთ ადამიანს უქმნის სოციალური ქსელის პროფილის, პირადი ინფორმაციის, ანგარიშების და ა.შ დაკარგვის საფრთხეს.
რა არის სპამ შეტყობინებები? როგორ შეიძლება ამოვიცნოთ ისინი და როგორ დავიცვათ თავი მათგან?
სპამი არის არასასურველი შეტყობინებების ნაკრები, რომლებიც დიდი რაოდენობით ეგზავნება ადამიანების ფართო ჯგუფებს. ჩვეულებრივ, სპამები იგზავნება ელექტრონული ფოსტით. თუმცა, მისი გავრცელება შესაძლებელია სოციალური ქსელების, ტექსტური შეტყობინებებისა და სატელეფონო ზარების საშუალებით. სპამები ხშირად უვნებელი სარეკლამო წერილების სახით იგზავნება და ჩვენი შეტყობინებების განყოფილებებს დაუსრულებლად ავსებს. თუმცა, ზოგჯერ სპამი თაღლითური მიზნებისთვის გამოიყენება და მავნებლური ხასიათი აქვს. სპამი შეტყობინების გაგზავნის აქტია, ხოლო სუბიექტს, რომელიც შეტყობინებას აგზავნის, სპამერი ეწოდება.
სახელი «სპამის» წარმოშობა მონტი პითონის სკეტჩს უკავშირდება. ამ ვიდეოში სასადილოში ვიკინგების კოსტიუმში გამოწყობილი ადამიანები და მომსახურე პერსონალი არაერთხელ იმეორებს, რომ ყველამ უნდა ჭამოს სპამი, მიუხედავად იმისა, აქვთ თუ არა ამის სურვილი. სწორედ ამასთანაა მიმსგავსებული ელექტრონული ფოსტის გადავსება სპამ შეტყობინებებით.
ციფრული უსაფრთხოების სპეციალისტი, მიშა დევსურაშვილი Dev.ge-ის სპამის გაჩენასა და მის გავრცელებაზე უყვება.
«სპამერის შეიარაღებაში დღეს მრავალფერვოვანი არსენალია. უმეტეს წილად სპამერები ეგრეთწოდებულ სპამბოტებს, იგივე ბოტნეტს იყენებენ სპამ შეტყობინებების დასაგზავნად, რაც მათი აღმოჩენის შესაძლებლობას ამცირებას. სპამის გასავრცელებლად, შეიძლება, გამოიყენონ ლეგიტიმური, მოპარული/გატეხილი ელექტრონული ანგარიშებიც. სპამბოტების გამოყენებით ასევე ხდება ინტერნეტ რესურსების რუტინული დამუშავება ელექტრონული მისამართების შესაგროვებლად და შედგომ მათზე სპამ შეტყობინების დასაგზავნად». — ამბობს მიშა დევსურაშვილი.
დევსურაშვილის თქმით, ტექნოლოგიური სამყაროს განვითარებასთან ერთად უფრო და უფრო რთულდება სპამის პირველწყაროს დადგენა და სპამერის იდენტიფიცირება. შესაბამისად, სპამებისგან თავის დაცვა უფრო და უფრო ძნელი ხდება.
სპამ შეტყობინების გავრცელებას, შესაძლოა, სხვადასხვა მიზანი ჰქონდეს. მიშა დევსურაშვილი სპამის გავრცელების მიზნებს შორის ფულის მოპარვასა და კიბერ ომს ასახელებს.
«როგორც უმეტესი კიბერდანაშაულების შემთხვევაში სპამერის მთავარი მოტივაცია ფულია. მისთვის სპამ შეტყობინებების დაგზავნა სატყუარას წყალში გადაგდებას ჰგავს… სპამის გავრცელების სხვა მიზეზად შეგვიძლია კიბერ ომიც დავასახელოთ მოწინააღმდეგის მოსახლეობის მუდმივი და უწყვეტი დასპამვა იაფი და საკმაოდ დესტრუქციული კიბერთავდასხმის მეთოდია. მით უმეტეს, როცა შეგიძლია, სპამ შეტყობინება გარკვეული სახის მავნე კოდის გასავრცელებლად გამოიყენო.» — ამბობს დევსურაშვილი
სპამ შეტყობინებები გარდა ელ.ფოსტისა თავის თავში მოიაზრებს სხვადასხვა სახის ინტერნეტ სპამებს. როგორებიცაა, სოციალურ ქსელებში სხვადასხვა ბმულებით გადავსებული კომენტარების ველი, სენსაციური სათაურებით გაშუქებული ახალი ამბები. ისინი იქმნება ისე, რომ აუცილებლად მიაქციოთ ყურადღება.
სპამის რამდენიმე ძირითადი კატეგორიაა:
ასეთი სახის სპამი ყველაზე გავრცელებულია. ისინი გროვდებიან თქვენს ინბოქსში და ართულებენ ისეთი შეტყობინებების პოვნას, რომლის წაკითხვაც გჭირდებათ. ელექტრონულ ფოსტას, მომხმარებლის ნებართვის შემთხვევაში, აქვს სპამების გაფილტვრის, დარეპორტებისა და დაბლოკვის ფუნქცია.
ასევე ცნობილი, როგორც «სპამდექსირება». SEO სპამი საძიებო სისტემების ოპტიმიზაციის მეთოდებით მანიპულირებასა და საძიებო სისტემებში სპამერების ვებ საიტების რეიტინგის გაუმჯობესებას ეხება. SEO სპამის დაყოფა, თავის მხრივ, ორ დიდ კატეგორიადაა შესაძლებელი:
სოციალური მედიის პოპულარიზაციასთან ერთად, სპამერებმა მალე იპოვეს სარგებელი და დაიწყეს შეტყობინებების გაგზავნა ბოტებისა და უცნაური პროფილების საშუალებით. სოციალურ ქსელებზე გავრცელებული სპამების უმრავლესობა შეიცავს ბმულებს, რომლებსაც კომერციულ გვერდებზე გადავყავართ და ამ გზით სპამერის ვებგვერდზე ვიზიტორების რიცხვს ზრდის.
ზოგიერთი სპამერი გზავნის SMS ან რეკავს თქვენს ტელეფონზე, რათა მიიქციოს თქვენი ყურადღება. ამ შემთხვევაში, საუკეთესო გამოსავალი სპამ შეტყობინებებისა და ზარების წყაროს დაბლოკვა და მსგავს შეტყობინებებზე პასუხის გაცემისგან თავის შეკავებაა.
თუ თქვენ სპამ ზარებსა და ტექსტურ შეტყობინებებს თქვენს Android-ზე ან iPhone-ზე ოპერატორების უმეტესობა საშუალებას გაძლევთ, გააფრთხილოთ ოპერატორი სპამის შესახებ.
ტექნიკური მხარდაჭერის სპამის დროს შეტყობინება მიუთითებს, რომ თქვენ გაქვთ ტექნიკური პრობლემა და უნდა დაუკავშირდეთ მხარდამჭერ ჯგუფს ტელეფონის ნომერზე, ან შეტყობინებაში მოცემულ ბმულზე გადასხვლით. ელექტრონული ფოსტის სპამის მსგავსად, ამ ტიპის სპამზე ნავარაუდებია, რომ ის ხშირად მოდის ისეთი მსხვილი ტექნოლოგიური კომპანიისგან, როგორიცაა Microsoft ან კიბერუსაფრთხოების კომპანია Malwarebyte.
ამ სახის სპამის თავიდან აცილების საუკეთესო საშუალება ტექნიკური პრობლემის შემთხვევაში რეალური საიტების მოძიება და იქ განთავსებული საკონტაქტო ინფორმაციის გამოყენებაა.
მნიშვნელოვანი ახალი ამბები ხშირად გამოიყენება სპამ შეტყობინებებში მნახველის ყურადღების მისაქცევად. 2020 წელს, როდესაც კოვიდ-19-ის პანდემია ჯერ კიდევ ახალი იყო საზოგადოებისთვის, გაიზარდა სახლიდან მუშაობის მაჩვენებელი. ზოგიერთმა სპამერმა გაგზავნა ისეთი შეტყობინებები, რომლებიც მნახველს სთავაზობდა დისტანციურ სამუშაოს, რომელიც ბიტკოინებით ანაზღაურდებოდა. ასევე, 2020 წელს პოპულარული იყო მცირე ბიზნესებისთვის ფინანსური დახმარების შეთავაზების სპამი. ამ დროს სპამერი ითხოვდა ბანკის ანგარიშზე წვდომასა და დეტალებს.
ასეთი ტიპის სპამები განსაკუთრებით ნაცნობი იქნება მათთვის, ვინც ელ. ფოსტას 90-იანების მიწურულსა და 2000 წლების დასაწყისში იყენებდა. ხშირად «ნიგერიელი პრინცის» სახელით ცნობილი ელ. ფოსტის შეტყობინებები სთავაზობდნენ ფინანსურ მოგებას ადამიანებს, თუ კი ისინი წინასწარ გადარიცხავდნენ გარკვეული ოდენობის თანხას. გადარიცხვის შესრულების შემდეგ, შეტყობინების ავტორი ქრება. ხშირად, სპამის მეტი რეალისტურობისთვის, სპამერი თავის ობიექტს თავს აჩვენებს ახლობლად, რომელსაც ფინანსური დახმარება სჭირდება.
«მავნე პროგრამირების სპამი» ან მავნე სპამი» არის ინფორმაცია, რომელიც შეტყობინების სახით მავნე პროგრამებს გზავნის თქვენს მოწყობილობებზე. ადამიანები, რომლებიც ხსნიან მსგავსი ტიპის შეტყობინებებს, საკუთარ მოწყობილობებში უშვებენ ბოტებს, ინფორმაციის გამტაცებლებს, კრიპტომაინტერებს, ჯაშუშურ პროგრამებსა და კლავიატურის წამკითხველებს. ხშირად მსგავსი ტიპის სპამები ვრცელდება Word-ის დოკუმენტის, PDF ფაილების ან PowerPoint-ის პრეზენტაციების საშუალებით.
შეიძლება, სპამისთვის თავის არიდება მთლიანობაში შეუძლებელი იყოს, თუმცა შეგიძლიათ გარკვეული ნაბიჯების გადადგმა, რათა თავი დაიცვათ სპამისგან.
ისწავლეთ, როგორ აღმოაჩინოთ ფიშინგი.
შესაძლოა, სიჩქარეში მავნე შეტყობინებებს დაუკვირვებლად დავაჭიროთ ხელი. თუ ახალი ტიპის სპამ შეტყობინებები გამოჩნდება, შესაძლოა, ისინი ვერ ვიცნოთ. თავის დასაცავად საჭიროა ვისწავლოთ ძირითადი მანიშნებლები, რომლებიც დაგვეხმარება ამოვიცნოთ, რომ სპამ შეტყობინებები არა მხოლოდ გამაღიზიანებელი, არამედ ფიშინგის საფრთხის შემცველია.
თქვენ შეგიძლიათ დაბლოკოთ სპამი რამდენიმე მარტივი რჩევისა და ხრიკის საშუალებით.
